Dojrzałość szkolna

Dojrzałość szkolna dziecka rozpoczynającego naukę w szkole podstawowej
Dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, który umożliwi mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych w klasie I. Dziecko dojrzałe do rozpoczęcia nauki jest zainteresowane uczeniem się i byciem uczonym, kontynuuje zainteresowanie pomimo napotykanych trudności i niepowodzeń, osiąga choćby minimalne postępy w uczeniu się.

Dojrzałość szkolna dziecka związana jest  i ściśle uzależniona jest od jego indywidualnego rozwoju. Bardzo ważne jest, by aktywnie i mądrze spędzać czas ze swoim dzieckiem, rozbudzać jego ciekawość otaczającym światem, pozwalać mu na samodzielne doświadczenia, być przy nim i wspierać go, motywować, zapewniać o swojej miłości, jednocześnie dając swobodę działania i nabywania różnorodnych doświadczeń. Nie należy również zapominać, że podstawową formą aktywności dzieci w tym wieku jest zabawa. Znacznie postępy przyniesie nauka w trakcie aktywności niż tłumaczenie, czy wielokrotne powtarzanie komunikatów słownych. Nie wszystkie dzieci osiągają dojrzałość szkolną w tym samym tempie, i nie zawsze wtedy, kiedy myślimy już o edukacji szkolnej dziecka. W świetle obecnych zmian rodzice zastanawiają się, czy posłać swoje sześcioletnie dziecko do klasy I. W sytuacji, gdy rodzic nie ma pewności, co do kariery szkolnej dziecka, warto zasięgnąć porady nauczyciela, który zna dziecko i ma możliwość obserwowania go w różnych sytuacjach w przedszkolu. Można również przeprowadzić badania w Poradni Psychologiczno–Pedagogicznej, gdy:

nauczyciel w przedszkolu zaleca ich przeprowadzenie,
rodzice nie mają pewności, czy umiejętności dziecka pozwolą mu na prawidłowy rozwój i sukces w nauce szkolnej,
pojawiają się wątpliwości, co do prawidłowości rozwoju dziecka i jego umiejętności,
rodzice pragną poznać aktualny poziom rozwoju dziecka.
Komponenty dojrzałości szkolnej:

Dojrzałość fizyczna – prawidłowy rozwój ruchowy dziecka uwarunkowany prawidłowym rozwojem fizycznym całego organizmu, w tym także sprawność manualna i grafomotoryczna oraz prawidłowa budowa narządu artykulacyjnego. Ważne jest, by zapewnić dziecku odpowiednią ilość ruchu. Pewność w posługiwaniu się własnym ciałem jest częścią poczucia pewności siebie, dlatego warto inspirować dziecko do podejmowania różnych typów aktywności fizycznej: uprawiania sportu, tańca czy gimnastyki. Przykładowe sposoby doskonalenia sprawności ruchowej:
gry i zabawy ruchowe na powietrzu (zabawy z piłką, skakanką, chodzenie wzdłuż linii jazda na rowerze, hulajnodze),
gimnastyka, pływanie, taniec,
trening czynności samoobsługowych,
lepienie, ugniatanie, wycinanie, nawlekanie ,
zabawy konstrukcyjnie, majsterkowanie,
malowanie pędzlem, opuszkami palców, całą dłonią na dużych powierzchniach,
zabawy masą solną.
Dojrzałość intelektualna – prawidłowy rozwój umysłowy (spostrzeganie, myślenie, mowa, uwaga, pamięć). Dziecko dojrzałe intelektualnie jest zainteresowane nauką, otoczeniem. Potrafi słuchać ze zrozumieniem, wypowiada się swobodnie, jasno formułuje wnioski, uogólnia, słucha i rozumie polecenia, koncentruje się na omawianych tematach, przekazuje swoje myśli w sposób zrozumiały i logiczny, potrafi wyciągać wnioski i oceniać, łatwo przyswaja i utrwala nowe pojęcia, wykorzystuje posiadaną wiedzę w praktyce. Rozwój funkcji spostrzegania wzrokowego doskonalić można poprzez:
ćwiczenia w różnicowaniu kształtów (nawet bardzo zbliżonych),
układanie puzzli, układanie wg wzoru i bez wzoru poczynając od ćwiczeń na wzorze,
tworzenie konstrukcji z klocków, majsterkowanie,
odtwarzanie układów geometrycznych – szlaczki, wzory,
zapamiętywanie szczegółów obrazków, wymienianie z pamięci wszystkich zapamiętanych przez dziecko.
Rozwój funkcji spostrzegania słuchowego można doskonalić w trakcie:

nazywania i rozpoznawania różnorodnych dźwięków (z otoczenia, odgłosy zwierząt, instrumentów),
odtwarzania dźwięków i przekładania ich na ruch lub obraz graficzny,
nauka wierszyków, rymowanek, piosenek,
segregowania obrazków ze względu na liczbę sylab w ich nazwach - dziecko odkłada obrazki do odpowiednich kopert, pudełek z odpowiadającą im liczbą sylab (na kopercie można narysować odpowiednio jedną, dwie, trzy, cztery kropki oznaczające liczbę sylab),
łączenia sylab w wyrazy, głosek w sylaby (z wykorzystaniem ciekawych ilustracji lub konkretnych przedmiotów),
różnicowania dźwięków mowy, określania głosek na początku i końcu wyrazów, wysłuchiwania poszczególnych głosek w wyrazach.
Funkcje słowne (myślenie i mowę, koncentrację uwagi i pamięć) można ćwiczyć w trakcie codziennych czynności:

rozmowa, opowiadanie o wydarzeniach dnia, o swoich przeżyciach,
opisywanie kolejno wykonywanych czynności np.: w trakcie przyrządzania posiłków, wykonywania prac plastycznych,
układanie zagadek, wymyślanie interesujących/zaskakujących zakończeń wydarzeń,
układanie historyjek obrazkowych i opowiadanie ich treści.
Dla prawidłowego funkcjonowania w szkole niezbędna jest orientacja przestrzenna. Dziecko powinno rozróżniać strony ciała, kierunki w przestrzeni i na kartce. Przykładowe ćwiczenia kształtujące powyższe umiejętności:

nazywanie i wskazywanie części ciała,
wykonywanie poleceń poruszania się w przestrzeni typu: przejdź dwa kroki do przodu, obróć się w lewą stronę itp.,
używanie w trakcie zabaw określeń: nad, pod, za, przed, obok,
rysowanie pod dyktando np.: u góry kartki narysuj słońce, w dolnym prawym rogu kwiatek,
zachowanie prawidłowego kierunku rysowania koła – przeciwny do ruchu wskazówek zegara, rysowanie od lewej do prawej.
Dobre przygotowanie do nauki matematyki, pisania i czytania uwarunkowane jest prawidłowym rozwojem funkcji wzrokowych, słuchowych, poprawną orientacją w przestrzeni i schemacie własnego ciała, umiejętnością przeliczania przedmiotów, dodawania i odejmowania włącznie z liczeniem na palcach, postrzegania zależności i następstwa dni tygodnia, pór dnia i roku.

Dojrzałość emocjonalno – społeczna dziecka na opisywanym etapie rozwoju to umiejętność podporządkowania się normom i zasadom obowiązującym w grupie, respektowanie zasad, umiejętność współdziałania. Zachowania dziecka świadczące o jego dojrzałości emocjonalno – społecznej:
dziecko jest wytrwałe w działaniu, stara się pokonać ewentualne trudności,
doprowadza rozpoczęte zadania do końca,
umie współdziałać w grupie rówieśniczej, podporządkowuje się regułom i zasadom zabawy,
potrafi czekać na swoją kolej,
potrafi zachować się adekwatnie do sytuacji (dostosowuje swoje reakcje do określonej sytuacji),
wykazuje zainteresowanie nauką.
Dorosły jest wzorem dla dziecka. Pokazuje dziecko jak należy radzić sobie z trudnościami, pokonywać je i jak przyjmować niepowodzenia. Nie wystarczy tłumaczyć, dziecko potrzebuje treningu i wielu doświadczeń, by mogło poradzić sobie z porażką. Dziecko chwalone i nagradzane za doprowadzanie zadań do końca staje się obowiązkowe, wytrwałe i sumienne, natomiast dostrzeganie wysiłku włożonego w pracę umożliwia budowanie wiary we własne siły i wytrwałości w działaniu. Warto zagrać z dzieckiem np.  w grę „menory”, ustalić zasady i konsekwentnie ich przestrzegać. Docenić wkład pracy, pochwalić za opanowanie w przypadku zetknięcia z przegraną. Trening samodzielności i zaradności to również powierzanie dziecku odpowiedzialnego zachowania np.: pomoc w zakupach, opieka nad zwierzęciem w domu. Można mądrze pokierować rozwojem swojego dziecka. Można nauczyć je, jak opanować negatywne emocje i jak w formie ciekawych zabaw ćwiczyć obniżone funkcje oraz doskonalić sprawność manualną, nabywać doświadczenia we właściwej orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni.